Στόχος της ψυχοθεραπείας, είναι να αποτελέσει μια γνωστικό- συγκινησιακή εμπειρία, όπου μέσα τόσο από την διερεύνηση και τη γνώση του εαυτού όσο και μέσα από το βίωμα της θεραπευτικής σχέσης, να οδηγήσει σε σταδιακή αλλαγή εκείνων των στοιχείων του εαυτού που συνδέονται με πιο δυσλειτουργικά και δυσπροσαρμοστικά κομμάτια της ζωής ενός ανθρώπου και να ανακουφίσει συμπτώματα που μπορεί να έχουν παρουσιαστεί. Οι συστημικοί θεραπευτές, εστιάζουν κυρίως στις δυνατότητες των ατόμων και στρέφονται στην ανάπτυξη των υγιών κομματιών του κάθε θεραπευόμενου, αντιμετωπίζοντας τις δυσκολίες κάθε ατόμου, σαν ένα κομμάτι της ιστορίας της ζωής του, που μέσα από τη διεργασία της ψυχοθεραπείας μπορεί να νοηματοδοτηθεί και να εξελιχθεί.
Η συστημική Ψυχοθεραπεία, αναπτύχθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’50 και έστρεψε το ενδιαφέρον από το άτομο στο όλον και στις διαπροσωπικές σχέσεις. Σύμφωνα με τη συστημική προσέγγιση, γεννιόμαστε και εξελισσόμαστε μέσα σε συστήματα,τα οποία επηρεάζουν καθοριστικά τη διαμόρφωση του ατόμου. Έτσι, τα συμπτώματα, οι δυσκολίες αλλά και οι αλλαγές που μπορεί να παρουσιάσει ένα άτομο στην προσωπική του πορεία βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση με τα σημαντικά συστήματα στα οποία ανήκει. Ένα από τα πιο σημαντικά συστήματα αποτελεί η οικογένεια, τα μέλη της οποίας αλληλοεπηρεάζονται και αλληλο-προσδιορίζονται έτσι ώστε να γίνεται ανέφικτη η εξέταση και η κατανόηση της συμπεριφοράς του ενός ανεξάρτητα από την συμπεριφορά του άλλου. Άλλα σημαντικά συστήματα κατασκευής νοημάτων, εξίσου καθοριστικής επιρροής είναι το κοινωνικό περιβάλλον, η κουλτούρα και το πολιτικό πλαίσιο. H βασική ιδεά αυτής της θεώρησης είναι ότι αντιλαμβανόμαστε τις ψυχολογικές δυσκολίες και δυσλειτουργίες μέσα στο πλαίσιο των σχέσεων όπου εμφανίζονται και όχι σαν ατομικό χαρακτηριστικό των ανθρώπων. Τα προβλήματα, όπως και οι νέες οπτικές συν-κατασκευάζονται μέσα από τα συστήματα που ανήκει το άτομο.
Η εμπλουτισμένη συστημική προσέγγιση SANE – System Attachment Narrative Encephalon( ‘Λόγω Ψυχής’ – Ινστιτούτο Εκπαίδευσης και Έρευνας στη Συστημική Ψυχοθεραπεία), την οποία ακολουθώ στο θεραπευτικό μου έργο, εμπλουτίζει τη συστημική ψυχοθεραπεία με τη θεωρία του συναισθηματικού δεσμού, τις παραδοχές της αφηγηματικής ψυχολογίας και τα συναφή ευρήματα των νευροεπιστημών για τον εγκέφαλο.
Η θεωρία του συναισθηματικού δεσμού του John Bowlby (attachment theory), μελετά την επίδραση που έχουν τα πρώιμα βιώματα του παιδιού στην προσωπικότητά του και στην ποιότητα των σχέσων που δημιουργεί στην ενήλικη ζωή του. Βασισμένη σε μια σειρά ερευνητικών μελετών, η θεωρία του συναισθηματικού δεσμού προσφέρει μια θεωρητική βάση, από την οποία ξεκινάμε ώστε να δώσουμε νόημα στα αίτια των μετέπειτα δυσκολιών ή συμπτωμάτων ενός ατόμου, τα οποία μπορεί να σχετίζονται με τη δυναμική της οικογένειας και των πρώιμων σχέσεων, αλλά χωρίς να την ενοχοποιεί. Η βασική ιδέα της θεωρίας είναι ότι το βρέφος, μετά από συνεχείς διαδράσεις με τη μητέρα ή με το βασικό πρόσωπο που το φροντίζει, αναπτύσσει κάποια εσωτερικά μοντέλα σχέσεων , τα οποία θα επηρεάσουν καθοριστικά τους τρόπους που το άτομο σχετίζεται στην ενήλικη ζωή του.
Η εικόνα του εαυτού ενός ατόμου, συγκροτείται μέσα από τις σχέσεις του με τους γονείς του καθώς και μέσα από τις αφηγήσεις, τους διαλόγους και τις ιστορίες που ανταλάσσει με αυτούς τους σημαντικούς άλλους. Αυτές οι αφηγήσεις εσωτερικεύονται και γίνονται προσωπική αφήγηση για τον κάθε άνθρωπο. Οι ιστορίες που λέμε είναι ο τρόπος που χρησιμοποιούμε για να δώσουμε νόημα στην εμπειρία μας και ο τρόπος με τον οποίο αφηγούμαστε αυτές τις ιστορίες αντικατοπτρίζει την εσωτερική μας πραγματικότητα. Στη ψυχοθεραπεία, δημιουργείται η συνθήκη, ώστε η επαναδιήγηση της τρέχουσας και παρελθούσας ιστορίας του ατόμου αλλά και των μελλοντικών του δυνατοτήτων, να αποτέλεσει μια εμπειρία επανορθωτική και θεραπευτική.
Τέλος, μέσα από τα ευρήματα των νευροεπιστημών για τον εγκέφαλο, γνωρίζουμε ότι ενώ οι πρώιμες θετικές και αρνητικές εμπειρίες αποτυπώνονται στα νευρωνικά κυκλώματα, ο εγκέφαλος χαρακτηρίζεται από πλαστικότητα και έτσι συνεχίζει να διαμορφώνεται και στη συνέχεια της ζωής μέσα από θετικές και αρνητικές εμπειρίες. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να αποτελέσει μια θετική κοινωνική αλληλεπίδραση και έτσι το άτομο να μπορέσει να αναπτυχθεί προς μια πιο ανακουφιστική και θεραπευτική για το ίδιο κατεύθυνση. Πιο συγκεκριμένα, η ψυχοθεραπευτική σχέση ανάμεσα στον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο, (που οι έρευνες επιβεβαιώνουν ότι αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα στην εξέλιξη και επιτυχία της ψυχοθεραπείας και συνδέεται με τη θεωρία του συναισθηματικού δεσμού και τα αποτελέσματα της σύνδεσης με σημαντικούς άλλους), βοηθά στην σύνδεση πολλαπλών νευρωνικών δικτύων του εγκεφάλου.
Σχετική βιβλιογραφία:
Androutsopoulou, A., Bafiti, T., & Kalarritis, G. (2014). The enriched systemic perspective SANE- System Attachment Narrative Encephalon: Selected training guidelines for clinical practice. Human Systems. The Journal of Therapy, Consultation and Training, 25, 2, 161 – 176.
Bowlby, J. (1969), Attachment and loss, Vol. 1: Attachment. New York: Basic Books.
Bowlby, J. (1973). Attachment and loss, Vol. 2 : Separation. New York: Basic Books.
Bowlby, J. (I980a). Attachment and loss, Vol. 3: Loss, sadness and depression. New York: Basic Books.
Bowlby, J,, Ainsworth, M., Boston, M., & Rosenbluth, D. (1956), The effects of mother-child separation: A follow-up study. British Journal of Medical Psychology, 29, 2 11-247.
Byng-Hall, J. (2008). The crucial roles of attachment in family therapy. Journal of Family Therapy, 30, 129-146.
Cozolino, L. (2006). The neuroscience of human relationships: Attachment and the developing social brain. New York: Norton.
Dallos, R. (2004). Attachment narrative therapy: integrating ideas from narrative and attachment theory in systemic therapy with eating disorders. Journal of Family Therapy, 26, 40-66.
Siegel, D.J. (1999). The developing mind: How relationships and the brain interact to shape who we are. New York: The Guilford Press.